اهمیت خلاصه نویسی
پژوهش‌ها نشان داده است افرادیکه در هنگام مطالعه، تنها به خواندن مطلب پرداخته‌اند، نسبت به دانش‌آموزانی که در هنگام مطالعه زیر مطالب مهم خط کشیده‌اند، دارای بازده‌ی کمتری بوده‌اند، زیرا اینگونه افراد به مرور، علاقه‌ی خود را نسبت به مطالب از دست داده و کمتر به آن توجه می کنند. در نتیجه، مطالب به صورت فعالانه در ذهن آنها پردازش نشده است. شاید برای خود شما هم پیش آمده باشد که در این گونه موارد، ناگهان متوجه شده‌اید که چندین صفحه جلو رفته اید، بی‌آنکه بدانید در چند صفحه‌ی گذشته، چه خوانده‌اید، انگار فقط صفحات را ورق زده‌اید.
پس اگر هنگام مطالعه، زیر برخی مطالب را خط بکشید، حاصل کار مفیدتر از زمانی است که صرفاً مطالب را می‌خوانید. در زمان خط کشیدن زیر مطالب، حالت فعال‌تر دارید و سبب می‌شود که توجه‌تان به مطالب بیشتر شود و احتمال آنکه مطالب را بهتر پردازش کنید، افزایش یابد. با این همه، صرف خط کشیدن زیر مطالب نمی‌تواند به خودی خود مؤثر باشد. چه بسا شما زیر همه‌ی سطرهای یک صفحه را خط بکشید و حاصل کار، صفحه‌ای پر از خط در زیر جملات باشد نه یادگیری بیشتر.
پژوهش‌ها نشان داده است اگر شما در هر صفحه بیش از ۵ – ۴ جمله را با خط مشخص کنید، احتمال کاهش یادگیری وجود دارد. هنگامی که شما بیش از حد در زیر جمله‌ها خط میکشید، نشانه‌ی این است که این وسیله را جانشین توجه واقعی به مطلب و برگرداندن مطلب به زبان خود کرده‌اید. چیزی که در این عمل باید مد نظر قرار دهید ، اطلاعات مهم است (یعنی نتیجه‌گیری‌های کلی، تعریف‌های کلیدی و جمله‌های اصلی، که وظیفه‌ی آنها توضیح و تشریح نکات است یا توضیحات فرعی بدون اینکه به اندیشه‌ی اصلی مطلب خدشه‌ای وارد آید) . مطالعاتی که در زمینه‌ی مقایسه‌ی میزان تأثیر در خواندن تنها، خواندن و خط کشیدن در زیر جمله‌ها، و خواندن همراه با خلاصه‌نویسی انجام گرفته است، بدون استثنا نشان داده است که خط کشیدن زیر جمله‌ها و یادداشت‌برداری، از خواندن تنها موثر تر و خلاصه‌نویسی از خط‌کشی، مؤثرتر است. برای مثال در یک بررسی، مطلبی را برای مطالعه به دانش‌آموزان دادند و سپس یک آزمون چند جوابی یک بار بلافاصله پس از خواندن مطلب مزبور و یک بار ۵ هفته بعد از آنها به عمل آوردند. نتیجه این بود آنها که یادداشت برداشته بودند، نسبت به آن‌هایی که زیر مطلب را خط کشیده بودند و هر دو این‌ها نسبت به آن گروه که فقط مطلب را خوانده بودند، برتری داشتند.
پس باید به هنر خلاصه‌نویسی مجهز بود تا از زمان و نیز از امکانات، بیش‌ترین استفاده را کرد.
از مزایای خلاصه‌نویسی عبارتند از :
- ایجاد انگیزه در خواننده برای مطالعه،
- کمک به در خاطر سپردن مطالب و از یاد نرفتن آنها
- کمک به تمرکز فکر و یادگیری بهتر هنگام خواندن کتاب و جزوه
- بهره‌گیری از یادداشت‌های خلاصه در مدت زمان کوتاه و صرفه‌جویی در زمان،
- امکان مرورهای چندین باره
- تسهیل در برخورداری از محتویات کتب و جزوات در حجم کم و جلوگیری از پراکنده خوانی
- …..
تقریبا تمامی داوطلبان کنکور خلاصه نویسی را کاری وقت گیر می دانند، ولی با توجه به مزایای ذکر شده برای آن و مهمتر اینکه فراموش کردن نکات و فرمولها در ماه آخر آثار مخربی در روحیه داوطلبان دارد، به هیچ عنوان نباید آن را کم اهمیت دانست.
بسیار اتفاق افتاده که در اولین بار مطالعه‌ی یک مطلب، انسان فکر می‌کند این مطلب، خوب و لازم است و در تلخیص، آنها را می‌آورد و در نهایت می‌بیند خلاصه، چیزی از اصل مطلب کم نیست. این به عدم مهارت در خلاصه‌نویسی، یا به عدم آگاهی اجمالی از محتوای آنچه خلاصه می‌شود و یا به عدم دقت شخص در تفکیک مطالب مهم از کم اهمیت مربوط می‌شود.
لذا باید در خلاصه‌نویسی نکات زیر رعایت شود:
۱ – مطالعه‌ی عمیق توأم با یادگیری صحیح مطلب در همان بار اول: دانش‌آموزان و دانشجویان مطالبی را که اولین بار در سر کلاس درس یا کتاب‌ها یاد گرفته‌اند – خواه با برداشت درست یا غلط – با همان برداشت، مطالب را در ذهن می‌سپارند و متأسفانه دیده شده که اصلاح یا حذف مطالب که به اشتباه در ذهن سپرده‌ایم، بسیار کار سختی است. همین درک نادرست از مطالب، شما را دچار سردرگمی می‌کند. بنابراین قدم اول خلاصه نویسی، یادگیری درست مطالب خوانده شده است.
۲ – اطلاعات مهم مطالب درسی را خلاصه‌نویسی کنیم: در یک پژوهش از دانش‌آموزان خواستند تا به یک مطلب گوش دهند و آن را خلاصه کنند. یک هفته بعد از آنها خواستند که هر چه را درباره‌ی آن مطلب به یاد می‌آورند، بنویسند. معلوم شد که احتمال به یاد ماندن اطلاعات مهم خلاصه‌نویسی شده، ۶ برابر مطالب خلاصه‌نویسی نشده است. اگر می‌خواهید احتمال ماندن مطالب مهم در خاطرتان بیشتر باشد، از آن یادداشت بردارید و این به معنای یادداشت همه‌ی مطالب نیست، در غیر این صورت نتیجه آن خواهد شد که انبوهی یادداشت، شامل اندکی اطلاعات مهم در کنار مقدار بسیار زیادی نکات مهم دست دوم حاصل آید.
۳ – یادداشت‌های کارا بردارید: یکی از راه‌کارهای کارا کردن یادداشت‌ها به هنگام ثبت اقلام مهم کلمات، عدم به کارگیری کلمات اضافی است. در خلاصه‌نویسی هر قدر اطلاعاتی با کلمات کمتر و عبارت‌های کوتاه‌تر نقل شود، کارآیی بالاتر است. بنابراین هنگامی که اطلاعات نسبتاً زیادی را در چند کلمه خلاصه می‌کنیم، یادداشت‌های شما کارا هستند. در یادداشت‌ها باید هدف‌تان این باشد که حتی‌الامکان مطالب از درس استاد، کتاب و جزوه را در جمله‌های کوتاه و مفید بگنجانید، این سبب می‌شود که توجه شما صرفاً به اطلاعات مهم متمرکز شود. بهتر است در خلاصه‌نویسی به جای نوشتن برخی عبارات از علامت‌های اختصاری که برای شما قابل فهم باشد، بهره ببرید، مثل علامت ↑ به جای نوشتن کلمه‌ی افزایش و علامت ↓ به جای نوشتن کلمه‌ی کاهش. از آنجا که مطالب خلاصه‌نویسی شده به صورت یک منبع درسی استفاده می‌شوند، در خلاصه‌نویسی مطالب سعی کنید مطالب را تمیز و جذاب بنویسید.
۴ – به ساختار مطالب دقت کنید. در خلاصه‌نویسی ابتدا باید کلیات موضوع مورد توجه گیرد و موضوعات به صورت نمودار درختی رسم شود، سپس به جزئیات پرداخته شود. در خلاصه‌نویسی باید دقت کرد که معمولاً ایده و نکته‌ی اصلی در دو جمله‌ی اول پاراگراف بیان شود و بقیه‌ی پاراگراف شامل توضیحات این مطلب باشد اما این بدان معنی نیست که بقیه‌ی متن مهم نیست بلکه در ادامه‌ی متن باید به کلمات کلیدی مانند: «نخستین»، «مهم‌ترین عامل»، «بیش‌ترین تأثیر»، «نکته‌ی اساسی»، «در نتیجه» و وجودی بودن یا نبودن افعال توجه کرد. از جمله‌هایی که کلی‌ترین و محوری‌ترین اطلاعات را در بر دارند، یادداشت بردارید و به جمله‌هایی که از لحاظ اهمیت ساختاری، ضعیف و حاوی اطلاعات جزئی‌ترند، توجه چندان نکنید. برای داشتن یادداشت‌های کارا باید ذهن خود را بر اطلاعات همچون ابزارهای ساختاری نظیر بندهای مربوط به مقدمه‌چینی (بندهایی که خواننده را برای ورود به مطلب آماده می‌کنند)، جمله‌های اصلی، عنوان بخش‌ها و خلاصه‌های پایانی متمرکز کنیم. این اطلاعات یادگیری شما را تقویت می‌کند.
ارتباط بین مفاهیم را با فلش نشان دهید و طرز ارتباط موضوعات اصلی و فرعی را به کمک نمودار درختی نمایش دهید تا به درک بهتر مطالب کمک کند. ضمناً چون ممکن است قواعد، گاهی به وسیله‌ی موارد استثنایی و تبصره‌ها نقض می‌شود، این استثناها و نکات خلاف قاعده نیز باید یادداشت و آموخته شود. در بسیاری مواقع، اهمیت استثناها از قواعد کمتر نیست و ممکن است، سؤالات کنکور از میان این مطالب استخراج می‌شود. دسته بندی و تهیه جدول برای برخی مطالب نیز کمک بسیار زیادی در ایجاد ساختار ذهنی برای مطالب می کند(مانند امید ریاضی توزیعهای مختلف، واریانس توزیعهای مختلف و …).
۵- اول خوب یاد بگیرید، بعد خلاصه بردارید. در هنگام مطالعه‌ی مباحث درسی ترجیحا ابتدا به کشیدن خط در زیر مطالب اصلی، مهم و با اهمیت بپردازید و پس از یادگیری و خط کسیدن زیر مطالب، خلاصه‌نویسی کنید زیرا انجام دو فعالیت مجزا، یادگیری و خلاصه‌نویسی در یک زمان واحد، باعث ایجاد اخلال و عدم تمرکز در انجام هر دو عمل می‌شود. خلاصه‌نویسی شما چنانچه شامل خلاصه‌ی مباحث درسی، نکات مهم در کتاب درسی و جزوات یا تست‌های نکته دار شما باشد، دارای ارزش درسی بالا است .
۶- خلاصه هایی که بعد از مرور زمان اهمیت کمی پیدا می کنند را حذف کنید. هنگام مطالعه‌ی مطالب خلاصه‌نویسی شده که حاوی خطوط اصلی و پیامدهای مهم است، ممکن است پی به کم اهمیتی مطالبی ببریم که در زمان خلاصه‌نویسی مهم جلوه کرده‌اند و یا به علت گذشت زمان و مرور مطالب، اهمیت اولیه را ندارند. لذا این نکات را حذف کنید.
۷- ترجیحا از خلاصه نویسی در برگه‌های پراکنده و بدون صحافی خودداری نمایید، زیرا با گذر زمان حجم یادداشت‌ها افزایش خواهد یافت و ترتیب آنها به هم خواهد خورد که یافتن و مرتب نمودن آنها زمان و انرژی زیادی می‌طلبد و کاری خسته کننده است. می توانید از یک سر رسید قدیمی یا دفترچه یادداشت با اندازه مناسب برای این منظور استفاده کنید. نوشتن تاریخ خلاصه برداری نیز کمک شایانی برای زمان مرور خلاصه ها و جلوگیری از به هم ریختن آنها می کند.
۸- سعی کنید هر روز زمانی (مثلا ۱ ساعت) را برای مرور خلاصه ها تخصیص بدهید. زیرا هر چه فاصله بین مرور ها بیشتر شود، مطالب دیرتر به یاد مان می آید.
انواع مرور: مرور می‌تواند به ۳ شکل زیر صورت پذیرد:
۱- مرور از روی جزوه و کتاب: در این نوع مرور، داوطلب، مطلب را از منبع اولیه مجددا مرور می‌کند. یقینا حتی اگر فقط مطالب مهم و قسمت‌هایی که علامت زده شده نیز مطالعه شوند، باز هم مرور از روی جزوه زمان زیادی را صرف خواهد کرد.
۲- مرور با تست: شما می‌توانید با زدن تست، ضمن حفظ آمادگی مطالب مورد مطالعه، آن را مرور کنید؛ اما مرور با تست نمی‌تواند جامعیت مطلب را تضمین کند. یعنی ممکن است بخشی از مطلب یا نکاتی وجود داشته باشند که در مجموعه تست مورد سوال قرار نگیرد.
۳- مرور از روی الگوی یادآوری (خلاصه‌نویسی): این نوع مرور، کامل‌ترین و مطمئن‌ترین و نیز سریع‌ترین شکل مرور است. در این نوع مرور، شما باید الگوی یادآوری فصل مورد نظر را در ذهن خود رسم کنید و سعی کنید تمامی قسمت‌ها را یادآوری کنید و اگر نتوانستید بخشی از خلاصه ها را یادآوری کنید، باید ابتدا کمی به ذهنتان فشار بیاورید تا گرسنه شود و آنگاه می‌توانید از روی منبع اصلی (جزوه و کتاب) آن را کامل کنید. این کار باعث می‌شود تا شما تمامی مطالب را مرور کنید و مطلبی از قلم نیفتد. البته بعد از مرور خلاصه نویسی، می‌توانید تعدادی تست (به تناسب زمان و مبحث) نیز بزنید.
توجه داشته باشید که اولین مرور باید یک روز بعد از خلاصه نویسی و دومین مرور هم یک هفته بعد از آن باشد.
بر گرفته از مقاله علیرضا کلاگر (سایت گزینه دو) و جام جم و ….
سلام،مطالب واقعا کاربردی و عالی بودن،اهمیت خلاصه داشتن برای درس که واضحه،فقط ایا استفاده از خلاصه های دیگران هم میتونه موثر باشه،خلاصه ای که کامل باشه،؟
سلام.
خلاصه هر نفر باید توسط خودش تهیه بشه. ولی خلاصه دیگران از هیچی بهتره.
سلام استاد من تابستان کتاب راهیان ارشد را برای موجودی خواندم به نظرتون کتاب اقای عبدالله زاده را بگیرم و از اول بخونم یا نه؟
سلام.
واقعیت هنوز نمی دونم چقدر تفاوت دارن. باید یه سری از بچه ها بخونن تا بگم. اگه هیچی نخونده بودی، عبدالله زاده رو پیشنهاد می دادم.
با سلام خدمت استاد محترم
جلسه موسسه پزوهش که حضرتعالی امشب سخنرانی فرمودید بسیار عالی بود خواستم از شما که دلسوزانه و عمیق صحبت کردید تشکر کنم
سلام استاد
استاد من نمی رسم بعد خوندن هر فصل احتمال همه تستاشو بزنم آخه زیاده به خاطر همین نمیشه از هر مبحث فصل ک خوندم تست بزنم کاش شما تست های مشابه رو جدا میکردید تا راحت میشد کل تست های فصل رو زد
حال شما یه پیشنهاد بهم بدید چیکار کنم
ممنونم
سلام.
تستای هر فصل رو یکی در میون بزنید. تقریبا همه همین کار رو می کنن.
سلام استاد ممنون بابت همه زحماتی که کشیدید و میکشید.این مطلب هم مثل همه مطالبی که زحمت میکشید ومیذارید عالی بود.موفق وپیروز و عاقبت به خیر باشید.
خیلی خوب بود استاد….
خیلی ممنون.
استاد سلام امیدوارم خوب خوش سلامت باشید
استاد من مشاوره شما شرکت کردم ،الان زبان عمومی رو شروع کردم شاغلم هستم وقتم زیاد نیست این کتابی هایی که تو جلسه مشاوره فرمودیداحتمالا تغییر می کنه تانمایشگاه صبر کنم تهیه کنم دیر نمی شه ؟
باتشکر
سلام.
فعلا فقط کتابایی رو تهیه کنید که می خواین شروع کنین. مثلا اگه احتمال رو شروع کردید، فقط جلد ۱ از کتاب من رو تهیه کنین.
با سلام
استاد واسه خلاصه نویسی احتمالات و آمار مهندسی، یه سری خلاصه که آخر فصل گذاشتین کافی هست یا نه؟
ممنون.
سلام.
تستا رو که خودتون زدید، شاید بخواین یه کم (در حد ۱۰-۲۰ درصد) بهش اضافه کنین (نکات مربوط به تستها که ممکنه جا افتاده باشه).
سلام استاد وقتتون بخیر عذر می خوام استاد
از الان می خوام واسه کنکور ۹۲ بخونم از چه دروسی شروع کنم . کتب مورد نظر را ابتدا بطور کامل مطالعه کنم بعد وارد مرحله تست زنی بشوم یا پس از هر فصل تست های مربوطه را بزنم….
آیا همزمان با تحقیق۱،تحقیق۲را هم مطالعه کنم یا پس از اتمام اولی دومی را شروع کنم. ممنون
سلام.
هر فصل که می خونین، حتما یه مقدار تست بزنین.
تحقیق ۲ هم رعد تحقیق ۱ بخونین. زبان رو هم زودتر و جدی بخونین.
من از روی منبع مرور میکنم…
به خصوص تحقیق رو با کتاب. آخه خیلی وقت میگیره نوشتن اش. چیکار کنم؟ واسه تحقسق به خصوص.
ممنون
سلام. قبول دارم نوشتن تحقیق وقتگیره. ولی دوره کردن از روی منبع هم وقت گیره. من نظرم رو نوشتم. شما هر جور که فکر می کنید براتون راحتتره عمل کنین.
استاد سلام؟؟؟
خوبین؟؟؟
برای آمار خلاصه که خودتون آخر هر فصل گذاشتین کافیه؟؟؟؟
سلام. اگه نکته ای هم تو تستا دیدید که تو خلاصه های من نبود، بهش اضافه کنید.
سلام استاد جان من همه ی موارد بالا رو تو خلاصه هام رعایت کردم فقط تاریخ نزدم و مرور اول و دوم رو انجام ندادم در کل راضیم چون مطالب تو ذهنم مرتب تر و پر رنگتر شدن ولی متاسفانه وقت زیادی گرفته ازم و باعث شده خیلی از برنامم عقب بمونم مثلنا درس شما رو خیلی هنر کنم ۵۰ درصد تستاش رو برسم برای آزمون اول بزنم اینم ایرادش دیگه 🙁
این خلاصه ها فرق شما و افرادی که خلاصه نویسی نمی کنن رو ماه آخر مشخص می کنه.
ممنون استاد خوبم
توکل بخدا
استاد چرا آخه تو دل آدمو خالی میکنین عزیز
ساربان خلاصه هاتو باید آخرشم بگیرم کپی کنم دوــــــــــــــــت خوب من :ساربان 😉
استاد جان من آپ کن
سلام وعرض ادب استاد!
استاد به نظرتون میشه درسی مثل آمارو خلاصه نویسی کرد؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
مخصوصا اینکه مهتراز نکات ,کاربرد نکات هست!
اونارو چه طوری میشه خلاصه نویسی کرد؟؟؟؟؟؟؟؟؟
و اینکه اگرکسی هفته ای مثلا۱۰ ساعت آمار میخونه چندساعت برای خلاصه نویسی صرف کنه؟
ولی مقالش خیلی جالب بود ممنونم!
سلام. چرا نمیشه. تو جلد ۲ جدید من تا تا حدودی خلاصه ها هست. ولی باید با تستا تکمیلش کنید و یکم از حالت کتابی به حالت خلاصه تر درش بیارید.
استاد یه خورده این مطلبو خلاصه نویسی میکردید حال خوندنشو داشته باشیم!
عالیییییییییییییییییییییییییییی استادددددددد*********